กล้ามเนื้อสำคัญมากแค่ไหนในวัยเกษียณ สำหรับผู้สูงอายุ และครอบครัว
คู่มือผู้สูงอายุ • Healthy & Strong

กล้ามเนื้อสำคัญมากแค่ไหนในวัยเกษียณ
สำหรับผู้สูงอายุ และครอบครัว

“กล้ามเนื้อไม่ใช่เรื่องของคนหนุ่มสาวเท่านั้น แต่คือทุนสุขภาพของทุกคน โดยเฉพาะวัยเกษียณ”

ทำไมต้องให้ความสำคัญกับกล้ามเนื้อในผู้สูงอายุ

หลายคนดูแลสุขภาพด้วยการตรวจประจำปี รับประทานยา และพักผ่อนให้พอ แต่สิ่งที่ถูกมองข้ามบ่อยคือ “กล้ามเนื้อ”— รากฐานของการดำเนินชีวิตอย่างมีศักดิ์ศรี ตั้งแต่การลุกนั่ง เดิน เข้า–ออกห้องน้ำ ไปจนถึงการป้องกันการหกล้ม เป้าหมายไม่ใช่กล้ามเนื้อนูนแบบนักกีฬา แต่เป็นกำลังที่เพียงพอและยั่งยืนสำหรับการใช้ชีวิตประจำวันอย่างมั่นใจ

ทำไม “กล้ามเนื้อ” จึงสำคัญมากในวัยเกษียณ

1) พึ่งพาตนเองได้นานขึ้น (Independence)

กำลังกล้ามเนื้อคือฐานของการลุกนั่ง ยืน เดิน เข้าห้องน้ำ และทำกิจวัตรได้เอง ลดการพึ่งพาและรักษาศักดิ์ศรี

2) ลดโอกาสหกล้ม (Fall Prevention)

กล้ามเนื้อแกนกลาง สะโพก และขาที่แข็งแรงช่วยทรงตัวดีขึ้น ตั้งหลักได้เร็วเมื่อสะดุด ร่วมกับบ้านปลอดภัยลดเสี่ยงได้มาก

3) เผาผลาญดี (Metabolic Health)

กล้ามเนื้อช่วยควบคุมน้ำตาลและไขมัน เกื้อหนุนการดูแลโรคเรื้อรัง เช่น เบาหวาน ความดัน และภาวะน้ำหนักเกิน

4) กันภาวะกล้ามเนื้อเสื่อม (Sarcopenia)

อายุเพิ่ม มวลกล้ามเนื้อลด แต่เริ่มฝึกได้ทุกวัย เห็นผลจริงหากทำสม่ำเสมอ

5) สุขภาพจิตดี คุณภาพชีวิตดี

การขยับอย่างสม่ำเสมอช่วยหลับดี อารมณ์ดี รู้สึก “ฉันยังทำได้” ลดโอกาสซึมเศร้าและความโดดเดี่ยว

สัญญาณเตือนกล้ามเนื้ออ่อนแรง (สังเกตได้ที่บ้าน)

  • ลุกจากเก้าอี้แบบไม่มีที่เท้าแขนแล้ว “ยกไม่ขึ้น” ต้องพยายามหลายครั้ง
  • เดินช้าลงอย่างเห็นได้ชัด เดินไม่มั่นคง หรือเกาะสิ่งของบ่อย
  • ขึ้นบันได 1 ชั้นแล้วหอบง่ายผิดปกติ
  • ของเบากลายเป็นหนัก น้ำหนักรวมลดลงแต่ดู “ไขมันมากขึ้น”
  • ล้มหรือเกือบล้มใน 6–12 เดือนที่ผ่านมา

พบข้อใดข้อหนึ่ง ควรประเมินกับแพทย์/นักกายภาพบำบัดเพื่อวางแผนเสริมแรงอย่างปลอดภัย

โภชนาการ “หนุนกล้ามเนื้อ” ในผู้สูงอายุ

โปรตีนพอเหมาะตลอดวัน

เป้าหมายราว 1.0–1.2 กรัม/กก./วัน กระจายทุกมื้อ เลือกโปรตีนคุณภาพ (ปลา ไก่ ไข่ เต้าหู้ ถั่ว นม โยเกิร์ต)

พลังงาน + ใยอาหารพอ

ข้าวกล้อง โฮลเกรน ผักผลไม้ ช่วยคุมน้ำตาลและการขับถ่าย

น้ำให้พอ

ดื่มน้ำ 6–8 แก้ว/วัน ลดเวียนศีรษะจากขาดน้ำ (ผู้สูงอายุมักไม่ค่อยกระหายน้ำ)

วิตามินดี + แคลเซียม

แดดเช้า 10–15 นาที ร่วมอาหารจำพวกนม ไข่ ปลา เต้าหู้ ผักใบเขียว (พิจารณาเสริมภายใต้คำแนะนำ)

อาหารเสริมเมื่อกินได้น้อย

โปรตีนเชคหรือโภชนบำบัด ตามคำแนะนำผู้เชี่ยวชาญ หลักคิด: “กินเป็น – ขยับถูก – พักเพียงพอ”

บ้านปลอดภัย ลดเสี่ยง “ผู้สูงอายุล้ม”

  • ไฟสว่างเพียงพอ ติดไฟกลางคืนในโถงทางเดิน/ห้องน้ำ
  • ติดราวจับข้างชักโครกและโซนอาบน้ำ ใช้พื้นกันลื่น
  • เก็บสายไฟ พรม ของกองให้โล่ง เดินง่าย
  • รองเท้ากันลื่น ส้นไม่สูง ใส่เดินในบ้านได้
  • เก้าอี้–เตียงสูงพอดี ลุกง่าย ไม่เตี้ยเกิน
  • ลดธรณีสูง ๆ หรือทำสโลป
  • ตรวจสายตา–เครื่องช่วยฟังสม่ำเสมอ

สัญญาณเตือนที่ควรพบแพทย์ทันที

  • ลุกนั่งแล้วเวียนหัวบ่อย เดินช้าลงมาก ก้าวสั้น ขาอ่อนแรง
  • ล้มมาแล้วหนึ่งครั้งขึ้นไปในช่วงหลัง
  • ปวดข้อ/หลังรุนแรง ชา หรืออ่อนแรงเฉียบพลัน
  • น้ำหนักลดโดยไม่ตั้งใจ เบื่ออาหารเรื้อรัง

คำถามพบบ่อย

ผู้สูงอายุควรออกกำลังกายกี่วัน/สัปดาห์?

เสริมแรง 2–3 วัน/สัปดาห์ + เดินหรือแอโรบิกเบา–ปานกลาง 3–5 วัน + ยืดเหยียดทุกวัน

ไม่เคยออกกำลังกายมาก่อน เริ่มได้ไหม?

เริ่มได้ เริ่มน้อยแต่สม่ำเสมอ เช่น ลุก–นั่ง 5–8 ครั้ง 2 เซ็ต วันเว้นวัน แล้วค่อยเพิ่ม

ต้องใช้อุปกรณ์แพงไหม?

ไม่จำเป็น เก้าอี้มั่นคง ผนัง ยางยืด 1–2 เส้น ก็เริ่มได้

กลัวล้มระหว่างฝึก ทำอย่างไร?

เริ่มจากท่ามีจุดเกาะ (พนักเก้าอี้/เคาน์เตอร์ครัว) และมีผู้ดูแลอยู่ใกล้ในช่วงแรก

กินโปรตีนตอนไหนดีที่สุด?

ให้มีโปรตีนทุกมื้อ และภายใน 1–2 ชม. หลังฝึกเสริมแรงจะยิ่งดี

ปวดเมื่อยหลังฝึกถือว่าผิดปกติไหม?

ปวดตึงเล็กน้อย 24–48 ชม. ถือว่าปกติ แต่ถ้าปวดแหลม บวม ชา เวียนหัว ให้หยุดและปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ


โปรดปรึกษาแพทย์/นักกายภาพบำบัดก่อนเริ่มโปรแกรม หากมีอาการเจ็บหน้าอก หายใจผิดปกติ เวียนศีรษะมาก ชา/อ่อนแรงเฉียบพลัน หรือโรคประจำตัวที่ยังควบคุมไม่ได้

ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ (ไม่มีค่าใช้จ่าย)

สาขาลาดพร้าว 71

สาขาสุขุมวิท 107

สาขาพัทยา

สาขาราชพฤกษ์

บทความ วีดีโอ สาระความรู้ การดูแลสุขภาพ อื่นๆ

KIN Rehab