KIN

Checklist ข้อเข่าเสื่อม

ข้อเข่าเสื่อม (Osteoarthritis of the knee) เป็นปัญหาสุขภาพที่มักค่อย ๆ พัฒนาโดยไม่แสดงอาการชัดเจนในระยะแรก แต่เมื่อเริ่มรู้สึกถึงความผิดปกติ อาการมักลุกลามไปมากแล้ว โรคนี้พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ แต่ก็สามารถเกิดขึ้นได้ตั้งแต่วัยกลางคน โดยเฉพาะผู้ที่มีน้ำหนักเกิน ใช้งานข้อเข่าหนัก หรือมีประวัติบาดเจ็บมาก่อน

การรู้จักสังเกตอาการตั้งแต่ต้น และการดูแลป้องกันอย่างถูกวิธี จะช่วยชะลอความเสื่อมของข้อเข่า ลดความเจ็บปวด และหลีกเลี่ยงการผ่าตัดที่อาจจำเป็นในระยะท้ายของโรคได้

 

Checklist คุณเสี่ยง "ข้อเข่าเสื่อม" หรือไม่?

หากคุณมีอาการอย่างน้อย 3 ข้อจากรายการด้านล่างนี้ แสดงว่าคุณอาจมีความเสี่ยงเป็นโรคข้อเข่าเสื่อม และควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำเพิ่มเติม

• อายุ 40 ปีขึ้นไป
• น้ำหนักตัวมาก หรือค่าดัชนีมวลกาย (BMI) มากกว่า 25
• มีเสียงกร๊อบแกร๊บ หรือเสียงดีงในข้อเข่าเวลาขยับ
• ปวดเข่าเวลาเดิน ลุกนั่ง หรือขึ้นลงบันได
• ข้อเข่าบวม ร้อน หรือเจ็บเมื่อสัมผัส
• รู้สึกตึงรอบเข่า หรือบริเวณน่อง
• ข้อเข่าเคลื่อนไหวไม่คล่อง เช่น ลุกจากเก้าอี้ลำบาก
• ปวดเข่าตอนกลางคืนหรือตอนนอน
• เคยบาดเจ็บที่ข้อเข่า หรือมีอาชีพที่ใช้งานข้อเข่าหนัก
• มีประวัติครอบครัวเป็นโรคข้อเข่าเสื่อม

 

อาการเริ่มต้นที่ไม่ควรมองข้าม

อาการของโรคข้อเข่าเสื่อมมักเกิดขึ้นอย่างค่อยเป็นค่อยไป โดยเฉพาะในระยะแรก อาจมีลักษณะดังต่อไปนี้:

• ปวดข้อเข่าเมื่อใช้งาน เช่น เดิน วิ่ง หรือนั่งพับเข่า โดยอาการจะดีขึ้นเมื่อได้พัก
• ข้อฝืดหรือตึง โดยเฉพาะหลังหยุดเคลื่อนไหว เช่น หลังตื่นนอนหรือนั่งนาน
• ได้ยินเสียงก๊อบแก๊บหรือเสียงเสียดสีจากข้อเข่า
• ขยับเข่าไม่สุด เหยียดหรือหักข้อได้ไม่เต็มช่วง
• กล้ามเนื้อรอบเข่าอ่อนแรง เหนื่อยง่าย ปวดเวลาเคลื่อนไหว
• ในบางรายอาจมีอาการบวมเล็กน้อยหรือรู้สึกอุ่นบริเวณข้อเข่า

หากอาการเหล่านี้เกิดขึ้นบ่อยหรือมีแนวโน้มรุนแรงขึ้น ควรเข้ารับการตรวจโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ

 

วิธีป้องกันข้อเข่าเสื่อมในวัยกลางคน

แม้โรคข้อเข่าเสื่อมจะเกิดจากการเสื่อมตามอายุ แต่เราสามารถลดความเสี่ยงและชะลอการเกิดโรคได้ด้วยวิธีการต่อไปนี้:

• ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน เพื่อลดแรงกดบนข้อเข่า
• ออกกำลังกายที่ไม่กระแทกข้อ เช่น เดินเร็ว ว่ายน้ำ ปั่นจักรยาน หรือเดินในน้ำ
• หลีกเลี่ยงท่าทางที่ทำให้เข่ารับน้ำหนักมาก เช่น นั่งพับเพียบ นั่งยอง ๆ หรือนั่งขัดสมาธิ
• ลุกเดินหรือเปลี่ยนอิริยาบถบ่อย ๆ ไม่ควรนั่งนิ่งหรือยืนนานเกินไป
• เลือกรองเท้าที่เหมาะสม หลีกเลี่ยงรองเท้าส้นสูงหรือรองเท้าคับเกินไป
• หลีกเลี่ยงการยกของหนักหรือเล่นกีฬาที่มีแรงกระแทกสูง
• ทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ เน้นอาหารที่มีแคลเซียมและวิตามินดี
• บริหารกล้ามเนื้อต้นขาเป็นประจำ เพื่อช่วยพยุงข้อเข่า

 

พฤติกรรมที่ควรหลีกเลี่ยง

• การนั่งในท่างอเข่าเป็นเวลานาน เช่น นั่งยอง ๆ หรือพับเพียบ
• ขึ้นลงบันไดบ่อย ๆ โดยไม่จำเป็น
• ยกของหนักหรือออกกำลังกายที่แรงกระแทกสูง เช่น กระโดดหรือวิ่งบนพื้นแข็ง
• ปล่อยให้น้ำหนักตัวมากเกินไป
• ละเลยการดูแลสุขภาพข้อเข่า เช่น ไม่ออกกำลังกาย หรือไม่รักษาโรคข้อที่เป็นอยู่

การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมประจำวันสามารถช่วยลดความเสี่ยง และป้องกันไม่ให้ข้อเข่าเสื่อมเร็วเกินไปได้อย่างมีประสิทธิภาพ

 

การรักษาโรคข้อเข่าเสื่อม

การรักษาจะขึ้นอยู่กับระดับความรุนแรงของอาการ โดยมีเป้าหมายเพื่อบรรเทาอาการปวด ชะลอการลุกลาม และฟื้นฟูการใช้งานของข้อเข่า

• ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้งานข้อเข่า
• ควบคุมน้ำหนักอย่างจริงจัง
• ออกกำลังกายและทำกายภาพบำบัด
• ใช้อุปกรณ์ช่วยพยุง เช่น ไม้เท้าหรือสนับเข่า

• ยาแก้ปวด เช่น พาราเซตามอล
• ยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs)
• ยาบำรุงข้อ เช่น กลูโคซามีนซัลเฟต
• ยาทาเฉพาะที่ ลดอาการปวดแบบเฉพาะจุด

• ฉีดสเตียรอยด์ในกรณีอักเสบเฉียบพลัน
• ฉีดกรดไฮยาลูโรนิกเพื่อเพิ่มน้ำหล่อลื่นในข้อ
• ฉีดเกล็ดเลือดเข้มข้น (PRP) เพื่อกระตุ้นการซ่อมแซมเนื้อเยื่อ

• ผ่าตัดซ่อมผิวข้อในกรณีเสื่อมเฉพาะบางจุด
• ผ่าตัดจัดแนวกระดูก หากมีการโก่งของขา
• ผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม สำหรับกรณีรุนแรงและไม่ตอบสนองต่อการรักษาอื่น

 

โรคข้อเข่าเสื่อมเป็นปัญหาที่สามารถป้องกันและดูแลได้ตั้งแต่เนิ่น ๆ การสังเกตอาการร่วมกับการใช้ชีวิตอย่างเหมาะสมจะช่วยชะลอโรคและลดความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อน หากมีอาการบ่งชี้ที่น่าสงสัย ควรรีบพบแพทย์เพื่อวางแผนการรักษาอย่างเหมาะสมตั้งแต่ระยะเริ่มต้น เพื่อคงคุณภาพชีวิตและการเคลื่อนไหวในระยะยาว